2012 Φεστιβάλ Αόρατων Πόλεων

Εικαστικά πεδία οραμάτων και αόρατων τόπων μνήμης

Στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Φεστιβάλ αοράτων πόλεων. Μια κοσμογραφία» και των εορτασμών για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (ΚΣΤΘ) παρουσιάζει την έκθεση «Τόποι της μνήμης - Πεδία οραμάτων», που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου, στις 8:30 το βράδυ.

Με τη συμμετοχή Eλλήνων και ξένων καλλιτεχνών, η έκθεση περιλαμβάνει 16 έργα ζωγραφικής, χαρακτικής, φωτογραφίες, βίντεο και εγκαταστάσεις, παλαιότερες παραγωγές του ΚΣΤΘ και νέα έργα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά, μέσα από τα οποία αναδεικνύεται η μνήμη της Θεσσαλονίκης και γειτονικών πόλεων, όπως η Κωνσταντινούπολη ή το Βελιγράδι και επιχειρείται η διερεύνηση της προσωπικής σκιαγράφησης ενός τόπου, μέσω μαρτυριών, επικαλύψεων, ιζημάτων και αποκαλύψεων και η ίδια η πόλη ως μνημονικός τόπος ή ψυχογραφικό τοπίο.

ΧΩΡΙΣ ΤΙΤΛΟ, ακρυλικό σε μουσαμά, 50Χ80 εκ., 2012

Σε τόπους υπαρκτούς ή επινοημένους

Η ιστορικός τέχνης Συραγώ Τσιάρα, ως επιμελήτρια της έκθεσης, σημειώνει: «Ο χρόνος και η ανθρώπινη δράση αλλάζουν την εικόνα των τόπων. Η πράξη της ενθύμησης, όπως πάντα, επενεργεί παραμορφωτικά στο υπαρκτό αστικό τοπίο, προσθέτοντας ή αφαιρώντας παλαιότερα στρώματα εικόνων, χρήσεων και βιωμάτων, αναδιατάσσοντας τη σήμανση του τόπου με κριτήρια συναισθήματος.
Οι τόποι δεν έχουν πάντα ρεαλιστικές αναφορές. Μπορεί να είναι φανταστικές επινοήσεις, ανακλήσεις από το παρελθόν μορφών αστικής ζωής που έχουν εκλείψει, σκηνές οι οποίες δεν πρόλαβαν να καταγραφούν ή απορρίφθηκαν από τις μεγάλες αφηγήσεις, τόποι που προσελκύουν, αλλά και απωθούν τους διερχόμενους, συστήνοντας εναλλακτικά δίκτυα σχέσεων.

Συναισθηματικά φορτισμένες μαρτυρίες, ρεαλιστικές καταγραφές, φανταστικές αρχιτεκτονικές συλλήψεις, εικονικά, ηχητικά και λεκτικά τεκμήρια ενός γοργά μεταβαλλόμενου αστικού τοπίου, ψηφιακές δυστοπίες και εφιαλτικές ζωγραφιές ξεδιπλώνουν το παλίμψηστο της βιωμένης μνήμης και τα ίχνη που άφησαν οι διελεύσεις των σωμάτων ανάμεσα σε τόπους υπαρκτούς ή επινοημένους. Τόπους - αντικείμενα προσωπικής διεκδίκησης, ανάκλησης και επιθυμίας, ανασυρμένους από τη λήθη, λόγω συνειδητής επιλογής και συστηματικής έρευνας ή τυχαίας ανακάλυψης.
Ο εντοπισμός τους εμψυχώνει παρεμβατικές συλλογικότητες που επιχειρούν να ορίσουν εκ νέου το νόημα της κρισιμότητας, του επείγοντος και της δημιουργικότητας στη σημερινή αντιφατική και παράδοξη συγκυρία της μετάβασης και της αστάθειας».

Οι καλλιτέχνες

Στην έκθεση συμμετέχουν με έργα τους οι καλλιτέχνες: Nancy Atakan, Yevgeniy Fiks, Genco Gulan, Vladan Jeremić - Rena Rädle, Vladimir Miladinovic, Milos Tomic, Richard Whitlock, Αικατερίνη Γεγησιάν, Εικαστική Πορεία προς τις Πρέσπες, Σωτήρης Λιούκρας, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Πάρης Πετρίδης – Σάκης Σερέφας, Μάριος Σπηλιόπουλος, Βίκυ Τσαλαματά, Ευανθία Τσαντίλα, Στέφανος Τσιβόπουλος.

CHRISTMAS EVE, λάδι σε μουσαμά, 105Χ130 εκ., 2010

ΧΩΡΙΣ ΤΙΤΛΟ, ακρυλικό σε μουσαμά, 100Χ80 εκ., 2012

ΧΩΡΙΣ ΤΙΤΛΟ, ακρυλικό σε μουσαμά, 100Χ80 εκ., 2012

ΧΩΡΙΣ ΤΙΤΛΟ, ακρυλικό σε μουσαμά, 80Χ100 εκ., 2012

ΧΩΡΙΣ ΤΙΤΛΟ, ακρυλικό σε μουσαμά, 100Χ80 εκ., 2012

ΧΩΡΙΣ ΤΙΤΛΟ, ακρυλικό σε μουσαμά, 80Χ100 εκ., 2012

Τα αστικά τοπία του Σωτήρη Λιούκρα, αν και εκκινούν από το πραγματικό –απόψεις και κτήρια της πόλης της Φλώρινας–, ωστόσο αποδίδονται αμφίσημα και αποστασιοποιημένα, ανοιχτά σε πολλαπλές ερμηνείες στα όρια παρουσίας και απουσίας, φαντασίας και ονείρου, οικειότητας και αποξένωσης, συνειδητού και ασυνείδητου, υποβάλλοντας μια άκρως υπαινικτική εξπρεσιονιστική ατμόσφαιρα. Με τη δυνατή εντύπωση του συγκεκριμένου και την εμμονή της αποκάλυψης αυτού που βρίσκεται πίσω από την επιφάνεια, επικαλείται μια βαθύτερη επικοινωνία σε συνθέσεις στις οποίες η υποκειμενική προσέγγιση, η μετουσίωση των οπτικών ερεθισμάτων μέσα από νοητικές διεργασίες, μνημονικές ανακλήσεις, βιωματικές-συναισθηματικές καταστάσεις διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο. Η μνήμη και το βίωμα νοηματοδοτούν δυναμικά και καίρια τη διάσταση του χώρου και του χρόνου στο έργο του.

Η μονοχρωματική απόδοση και η κυριαρχία των γραμμικών στοιχείων συνιστούν βασικές παραμέτρους της δουλειάς του. Σε ευθεία αντιστοιχία με ψυχικές συγκινήσεις, η πόλη επιβάλλεται ως θεατρικό σκηνικό, ως κινηματογραφικό καρέ με τη λειτουργία και την επενέργεια του φωτός να συντείνει καθοριστικά σε μια μεταφυσική αίσθηση –ένα φως παγωμένο, ανοίκειο, τεχνητό, σαν να προέρχεται από κάποια αφανή ηλεκτρική πηγή, διαχέεται ομοιόμορφα προσδίδοντας δραματικότητα και εκρηκτική εσωτερική ένταση κάτω από τη φαινομενική γαλήνη. Σ’ ένα τέτοιο σκηνικό εμφανίζεται ο άνθρωπος. Πρόσφυγες, οικονομικοί μετανάστες και πολιτικοί φυγάδες, πηγαινοέρχονται ανερμάτιστα, περιφέρονται και προσπερνούν, διαβιούν κυνηγημένοι σ’ ένα εχθρικό περιβάλλον, παγιδευμένοι στους φαύλους κύκλους της νομιμότητας και της παρανομίας, σ’ έναν κόσμο ερήμωσης και εγκατάλειψης, κρίσης και παρακμής, απόρριψης και ρατσισμού. Ξένοι μεταξύ ξένων, σύγχρονοι παρίες ενός παγκοσμιοποιημένου συστήματος, φασματικές παρουσίες, αδρές μαύρες φιγούρες σε ομάδες, εκτεθειμένες και απροστάτευτες, διασχίζουν τους νυχτερινούς δρόμους της πόλης, της κάθε πόλης, η οποία υπάρχει και ζει ξέχωρα –σιωπηλός και ουδέτερος παρατηρητής στην επίπονη και τραγική πορεία τους. Οι συνθέσεις του Λιούκρα έρχονται να μεταγράψουν στιγμιότυπα της καθημερινότητας και της εμπειρίας του –εικόνες που σημαδεύουν και στοιχειώνουν–, να αφηγηθούν ζωγραφικά, ή καλύτερα να υπονοήσουν, τις μικρές, ανώνυμες ιστορίες αυτών των ανθρώπων, τις ακυρωμένες ελπίδες, τις ανολοκλήρωτες προσπάθειες, τις πληγές που κουβαλούν, το όνειρο και την αγωνία της μετάβασης και της προώθησής τους σ’ έναν ακόμη προορισμό, να μετρήσουν την απόσταση που διανύουν σε μια κοινωνική πραγματικότητα που καταρρέει, έχοντας απολέσει τις σταθερές, τις ηθικές αξίες και τα σημεία αναφοράς της.

Γιάννης Μπόλης

Ιστορικός Τέχνης - Επιμελητής Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

Κείμενο από τον κατάλογο της έκθεσης 

ΧΩΡΙΣ ΤΙΤΛΟ, λάδι σε μουσαμά, 57Χ70 εκ., 2013