sotiris lioukras

1997 - 2002 ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ - ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

2002 Γενί Τζαμί Θεσσαλονίκη

1998 Γκαλερί ΖΕΥΞΙΣ Θεσσαλονίκη

1998 Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Σκόπια FYROM

1999 Πινακοθήκη Καλλιτεχνών Φλώρινας

1999 Πινακοθήκη Καλλιτεχνών Φλώρινας

2000, Jardin d'helys, Perigord, Γαλλία

Οι κατασκευές του Σωτήρη Λιούκρα θα μπορούσαν να εκληφθούν με την πρώτη ματιά ως ευφάνταστα παιχνιδίσματα του φωτός και της σκιάς. Κι όμως αυτή η φευγαλέα εντύπωση, αυτή η ανά πάσα στιγμή επαπειλούμενη με αναίρεση εικόνα είναι αυστηρά μελετημένη και εκτελεσμένη σύμφωνα με τις αρχές της γεωμετρίας και της φυσικής.

Από την άλλη, η ίδια η φύση της κατασκευής, τα τυχαία υλικά που περισυλλέγει και μεταπλάθει ο Λιούκρας σε εικαστική πρώτη ύλη ανακαλούν στη μνήμη το κίνημα του assemblage και μια αναθεωρημένη σχέση της τέχνης με το περιβάλλον, όπου διακρίνεται όχι μόνον συναισθηματισμός αλλά και ενεργητική παρέμβαση του καλλιτέχνη. Ακόμη κι εκείνα τα παλιά κουτιά με τα πουλιά του Josef CornellΙ θα μπορούσε να θυμηθεί κανείς, εδώ όμως όχι ως πρόκληση αυθόρμητων συνειρμών αλλά ως συγκεκριμένη επιλογή των προθέσεων του δημιουργού.

Παράθυρα από υλικά κατεδάφισης σε διάφορα σχήματα και μεγέθη, με τζάμια όπου έχουν χαραχτεί ιδεογράμματα μορφών, με πλέγματα από σπάγγους, με τον κατάλληλα κατευθυνόμενο φωτισμό, προβάλλουν συμπλέγματα σκιών πάνω στους άσπρους τοίχους μπροστά στους οποίους έχουν τοποθετηθεί. Το ίδιο και οι κατασκευές του χώρου που με τη λευκότητά τους δημιουργούν την εντύπωση του φασματικού. Έτσι ώστε δεν ξέρεις τι είναι πιο αληθινό, η κατασκευή ή το είδωλο της. Με μια συνεχή αφαιρετική πορεία, οι συνθέσεις απογυμνώνονται από καθετί περιττό και αποκτούν ουσιαστικό περιεχόμενο, μετατρέποντας το υλικό στοιχείο σε άυλο και πνευματικό.

Είναι γεγονός ότι η δουλειά του Σωτήρη Λιούκρα των τελευταίων ετών έχει κάνει κυριολεκτικά άλματα και έχει εισβάλει δυναμικά στο χώρο, με τη χρήση της τρίτης διάστασης, για τον προσεκτικό όμως παρατηρητή η προηγούμενη ζωγραφική του παραγωγή υπήρξε ο μακρύς δρόμος για το σημερινό αποτέλεσμα.

Το θέμα της σκιάς, κυρίαρχο στοιχείο στα πρόσφατα έργα του Σωτήρη Λιούκρα, αποτελεί σημείο αιχμής από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, στη φιλοσοφική σκέψη και στην καλλιτεχνική δημιουργία.

Φως και σκιά. Αντίθετα ή αλληλοσυμπληρούμενα φαινόμενα; Αποτελούν ένα παράξενο ζευγάρι στη φύση και στην τέχνη. Η σκιά δεν εξαρτάται μόνον από το σώμα αλλά και από την πηγή που φωτίζει Κι αν η σκιά παρουσιάζεται ως το αρνητικό του σώματος, είναι αυτή που παραπέμπει στο ορατό. Ως δύο πόλοι, ένας αρνητικός -η σκιά και ένας θετικός -το σώμα, είναι αναπόσπαστα δεμένα για να λειτουργήσουν και να δημιουργήσουν σπινθήρα.

Ο Πλάτων στην "Πολιτεία" με το μύθο των έγκλειστων της σπηλιάς, στους οποίους δε φτάνουν παρά οι σκιές και η ηχώ του έξω κόσμου, αναφέρεται συμβολικά στον κόσμο των ιδεών ως προτύπων των οποίων μιμήσεις οι σκιές είναι τα αισθητά πράγματα του κόσμου τούτου.

Αλλά και η ίδια η φύση του ανθρώπου που είναι εφήμερη, άπιαστη και ακαθόριστη, ταυτίζεται με τη σκιά που έχει τις ίδιες ιδιότητες. Στον Πίνδαρο αναφέρεται ο στίχος "σκιάς όναρ άνθρωπος" και στους αρχαίους Έλληνες κοινή ήταν η δοξασία ότι μετά το θάνατο οι άνθρωποι δεν υπάρχουν παρά μόνον ως σκιές, όπως δηλώνει το θέατρο των σκιών, με θρησκευτικό αρχικά χαρακτήρα, του οποίου κοιτίδα θεωρείται η Κίνα και αποτελεί μακρινό πρόδρομο και του δικού μας Καραγκιόζη.

Στη λογοτεχνία και στις λαϊκές παραδόσεις συχνά η σκιά του ανθρώπου συνιστά την ουσία του, καθώς και η ψυχή του και η απώλεια της συνεπάγεται δραματικές συνέπειες, όπως εξιστορείται στο μυθιστόρημα του Adalbert de Chamisso , "Η θαυμαστή περιπέτεια του Peter Schlemihl, του ανθρώπου που έχασε τη σκιά του" (1814).

Όσο για την τέχνη, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος στη "Φυσική Ιστορία" ανάγει την αρχή της ζωγραφικής και της γλυπτικής στη σκιά και τον έρωτα: κόρη ενός κεραμέα από τη Σικυώνα, για να κρατήσει τη μνήμη του αγαπημένου της που έφευγε, περιέγραψε τη σκιά του προσώπου του καθώς προβάλλονταν στον τοίχο. Αργότερα ο πατέρας της, με βάση το περίγραμμα, αναπαράστησε σε ανάγλυφο τη μορφή του νέου κι έτσι γεννήθηκε το σχέδιο, η ζωγραφική και η γλυπτική.

Ωστόσο ούτε η αιγυπτιακή, ούτε η αρχαία ελληνική ή κινέζικη και η βυζαντινή ζωγραφική, με καθαρά θρησκευτικό και ιερατικό χαρακτήρα, ασχολήθηκαν με τη σκιά. Η απόδοση της σχετίζεται κυρίως με τη ρεαλιστική ή ιλουζιονιστική πρόθεση που χαρακτηρίζει άλλες μορφές τεχνών, όπως τη ρωμαϊκή με ενδεικτικό παράδειγμα το ψηφιδωτό του Βατικανού, όπου παριστάνεται το δάπεδο αίθουσας με απομεινάρια συμποσίου, τα οποία χάρη στις σκιές παρουσιάζονται ανάγλυφα.

Οι καλλιτέχνες στη Δύση, από την Αναγέννηση και μετά προβληματίζονται στο θέμα της σκιάς. Ο Leonardo da Vinci στα τετράδια του αναφέρεται στο φως και στη σκιά που πάνε πάντα μαζί, δεμένες με το σώμα και μάλιστα θεωρεί τη σκιά πιο δυνατή από το φως. Στο 19ο οι. η σκιά και η απόδοση των αποχρώσεων της, καθώς οι ζωγράφοι άρχισαν να ζωγραφίζουν στο ύπαιθρο και στο φυσικό φως, απασχόλησαν τους εμπρεσιονιστές και τους προδρόμους τους. Στην τέχνη του 20ου αι. οι σκιές στα έργα του De Chirico, όταν μάλιστα εμφανίζονται μόνες, χωρίς τις φιγούρες στις οποίες ανήκουν, φαντάζουν ιδιαίτερα ανησυχητικές και απειλητικές.

Πρόσφατα, δύο εκθέσεις για τη σκιά στην τέχνη συνέβαλαν στη θεωρητική αντιμετώπιση του θέματος, θίγοντας πολλές παραμέτρους.

Η μία οργανώθηκε στη National Gallery στο Λονδίνο από τον Combrich που έγραψε σχετικά: "οι σκιές μπορεί να υπακούουν στους στοιχειώδεις νόμους της οπτικής, κρατούν όμως την άπιαστη ιδιότητά τους, εμφανίζονται και χάνονται, ξεφεύγουν και κινούνται".

Η δεύτερη στο Espace Electra στο Παρίσι (1997), παρουσίασε τα έργα 23 καλλιτεχνών, νέων στην πλειοψηφία τους, τα οποία μαρτυρούν "όχι τη δυνατότητα ενός θέματος (της σκιάς) αλλά τη σκοτεινή δύναμη που διαποτίzει την τέχνη ακόμη κι εκείνων που φαίνονται απομακρυσμένοι από όλα αυτά". Τα έργα του Σωτήρη Λιούκρα, ιδιαίτερα επίκαιρα και πρωτότυπα, με εμφανή το μόχθο όχι μόνον της πνευματικής σύλληψης αλλά και της άψογης εκτέλεσης, με αυστηρές προδιαγραφές να δοθούν καθαρά κατασκευαστικές μορφές, προσδιορισμένες και ακριβείς, αποπνέουν μια μαγεία που παρασύρει το θεατή σε σκέψεις και προβληματισμούς αλλιώτικους, πιθανόν πέρα από τις προθέσεις του καλλιτέχνη αλλά σύννομες με τη φύση και τη γοητεία του έργου τέχνης.

Ευθυμία Γεωργιάδου – Κούντουρα, 1999

Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης του Α.Π.Θ.

Κατάλογος έκθεσης στην Πινακοθήκη Καλλιτεχνών Φλώρινας

"...και η σκιά έπλασε το έργο"

Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, 1999

Στη παρούσα έκθεση η επιλογή του θέματος βασίστηκε στην παρατήρηση του έργου καλλιτεχνών που η αποτύπωση της σκιάς και η σχέσης της με το έργο αποτελεί το βασικό στοιχείο της δημιουργίας. Πρωταγωνιστής αυτής της αναζήτησης είναι ο Νίκος Κεσσανλής, όπου με την μηχανική τέχνη καινοτομεί ως προς την ενεργή επέμβαση στο οπτικό πεδίο. Στην συνέχεια ακολουθούν νεώτεροι καλλιτέχνες όπως ο Γιάννης Ανδρέου, ο Ανδρέας Βούσουρας, η Colette Hyvrard, ο Σωτήρης Λιούκρας, o Didier Morin, o Nικόλας Μπλιάτκας, η Claudia Peill, o Ξενής Σαχίνης, ο Maxime Touratier, για τους οποίους, η φωτεινή ενέργεια λειτουργεί ως επεξεργάσιμη ύλη μιας εξελικτικής διαδικασίας της εικόνας.

Το εφήμερο, ρευστό και ακαθόριστο άλλοτε αποτελεί αναίρεση της ίδιας της εικόνας και άλλοτε είναι η ίδια η εικόνα.

Επιμέλεια έκθεσης Δωροθέα Κοντελετζίδου.

1999, εγκατάσταση, 16 παράθυρα με φως και σκιά, Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσ/νίκης και Πινακ. Καλλιτεχνών Φλώρινας (1999)

Ο Σωτήρης Λιούκρας με τις συνθέσεις του επιθυμεί να υπογραμμίσει τον άλλο, άυλο χώρο του αντικειμένου, που διαγράφεται από την προβολή του σ' ένα δεύτερο επίπεδο. Οργανώνει με τέτοιο τρόπο τη σύνθεση του, ώστε οι διαγώνιες συγκλίσεις των γραμμών, τα σημεία φυγής και οι νόμοι του βλέμματος, του καθορισμένου χωρικά τρισδιάστατου αντικειμένου, να ορίζουν την αντίληψη της διαγραφόμενης σκιερής αντανάκλασης ως μια ρευστή, ανά πάσα στιγμή "φωτεινή, επίπεδη επιφάνεια.

Στα έργα του μπορούμε να πούμε, ότι το υλικό απαλλάσσεται από την βαρύτητα, η ενεργητική δύναμη τους τα αποφορτίζει από το βάρος και τα οδηγεί στο να γίνουν φορείς ιδεών, να μεταφράσουν το άυλο και συγχρόνως να φέρουν στην επιφάνεια αυτή τη δραστήρια ενέργεια του δεύτερου επιπέδου των ορατών αντικειμένων. Η σκιά του δεύτερου επιπέδου, το ελαφρύτερο και το πιο ακαθόριστο "υλικό", του επιτρέπει, μέσα από τους νόμους της φυσικής και της γεωμετρίας, να ανατρέψει την γεωγραφία των όγκων και των σκιερών φορμών.

Το παράδοξο είναι ότι μ' αυτό τον τρόπο ο καλλιτέχνης παράγει μια πραγματικότητα που καθορίζεται από σημεία και χώρο. Παρά ότι το βασικό υλικό του είναι αναμφισβήτητα πραγματικό, ο ίδιος αναρωτιέται για την υλικότητα του, αφού ορίζει φόρμες μέσα από την σκιά και εγγράφεται στο χώρο ως ιδέα μιας "αρπαγής της φόρμας". Οι σχέσεις που αναπτύσσει, ανταγωνιστικές και συμπληρωματικές συγχρόνως, μορφοποιούν τη σκιά, αναπτύσσουν τον ορατό διάλογο της φόρμας και χαράσσουν συγχρόνως μια συναισθηματική σχέση με το υλικό, το οποίο μπορεί να αποποιηθεί οποιοδήποτε σχόλιο.

Μπορούμε να πούμε ότι ο Σ. Λιούκρας, ενώ με τη συνείδηση ονομάζει τα καθορισμένα δεδομένα των συνθέσεων, αντανακλά επιπλέον μια σιωπηλή δράση αυτών, μέσα από τις φωτεινές-σκιερές επιφάνειες, οι οποίες αποτελούν και την ιδιαιτερότητα του έργου του".

Δωροθέα Κοντελετζίδου, "…και η σκιά έπλασε τα έργο", Κατάλογος Έκθεσης, Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, 1999

«Avec ses compositions, Sotiris Lioukras veut souligner la présence de l'Autre, espace immatériel de l'objet dont le reflet se dessine sur un deuxième plan. Il organise de telle façon chaque composition que les diagonales convergentes des lignes, les points de fuite et les lois du regard – c'est-à-dire l'objet en trois dimensions défini dans l'espace, déterminent la conception d'un dessin d'ombre projeté, comme fluide, ainsi que la surface plane « lumineuse ». Dans ses oeuvres, nous pouvons dire que le matériau est affranchi de toute pesanteur. Leur force active les décharge de leur propre poids et les amène à devenir porteuses d'idées, à traduire l'immatériel, et en même temps à porter des objets visibles sur la surface de cette force active du deuxième plan. L'ombre de ce deuxième plan, le matériau le plus léger et le moins palpable, permet de bouleverser la géographie des volumes et des ombres à travers même les lois de la nature et de la géométrie. Le paradoxe est dans la manière dont l'artiste crée une réalité déterminée par les signes et l'espace. Malgré le fait que le matériau de base soit incontestablement réel, ce même matériau s'interroge sur sa matérialité, définissant des formes par le biais de l'ombre, et s'inscrivant dans l'espace comme idée d'un « ravissement de la forme ». Les relations que l'artiste développe, à la fois opposées et complémentaires, créent l'ombre, établit un dialogue visible de la forme en même temps qu'il établit une relation sentimentale avec le matériau, lequel peut alors rejeter tout commentaire. Nous pouvons dire que Sotiris Lioukras, bien qu'il nomme volontairement les données définies de ses compositions, reflète en plus une action silencieuse à travers les surfaces d'ombre et de lumière, lesquelles constituent aussi la particularité de son oeuvre.»

"Κατασκευές"

Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο (Γενί Τζαμί)

Θεσσαλονίκη 2002

Τα αντικείμενα που κατασκευάζει ο Σωτήρης Λιούκρας δηλώνουν την ύπαρξή τους με την τοποθέτησή τους στο χώρο. Καθώς το φως τα απομονώνει από τα πράγματα γύρω τους, φαίνεται να κατοχυρώνουν την αποκλειστικά δική τους περιοχή.

Η δομή αποτελεί τη γενετική αρχή των αντικειμένων· ένας κάνναβος με αυστηρά μελετημένες αναλογίες οδηγεί στην τελική μορφή με αποτέλεσμα τα αντικείμενα να προκύπτουν από καθαρές φόρμες και γεωμετρικά σχήματα. Τα οριζόντια και κάθετα στοιχεία, οι διαγώνιες και οι περιστρεφόμενες γραμμές δημιουργούν σύνθετες, αναγνωρίσιμες μορφές. Τα ορθογώνια και τα τετράγωνα συνθέτουν τα αρχιτεκτονήματα και τα καθημερινά αντικείμενα. Οι σπειροειδείς καμπύλες γεννούν τις περιστρεφόμενες σκάλες, αλλά και ρυθμίζουν τη θέση των κατασκευών στο χώρο.

Η πρώτη έκπληξη έρχεται με τη διαφορά της κλίμακας των μεγεθών. Οι έννοιες μικρό / μεγάλο, γιγάντιο / μικρογραφικό αναιρούνται συνέχεια, καθώς οι αντιθέσεις στα μεγέθη συνυπάρχουν στο ίδιο έργο. Η ανατροπή προέρχεται από το συνδυασμό των αντικειμένων μεταξύ τους. Οι αρχιτεκτονικές μορφές δεν παραπέμπουν σε συγκεκριμένους τύπους, τα αντικείμενα αποποιούνται τη συνηθισμένη λειτουργία τους. Η σκάλα ενός πύργου καταλήγει στο εσωτερικό ενός συρταριού, μια άλλη ενώνει κτήρια σε δύο διαφορετικά επίπεδα, διαπερνώντας την επιφάνεια ενός κρεβατιού. Μια τρίτη σκάλα δημιουργείται από την ελικοειδή τοποθέτηση τραπεζιών. Πρόκειται για οικεία αντικείμενα που συνδέονται μεταξύ τους με ανοίκειες σχέσεις.

Το λευκό χρώμα αφαιρεί την υλικότητα και παραπέμπει σε μεταφορικές σημάνσεις. Ο ιδιαίτερος φωτισμός συμμετέχει στο ίδιο παιχνίδι: το φως και η σκιά δημιουργούν τονικές διαβαθμίσεις. Το λευκό δεν είναι πια λευκό. Δεν είναι μόνο λευκό. Οι λευκές επιφάνειες αιχμαλωτίζουν και λειτουργούν ως υποδοχείς και στη συνέχεια μεταφορείς του φωτός. Οι σκιασμένες επιφάνειες αποτελούν συστατικά μέρη του έργου εντείνοντας το διφορούμενο χαρακτήρα της υπόστασής του.

Η έντονη αμφισημία των έργων προκαλείται, εκτός των άλλων, και από μια σειρά μετασχηματισμούς των βασικών μοτίβων, όπως της περιστροφής και της σκάλας που επαναλαμβάνονται παραλλαγμένα από έργο σε έργο. Η περιστροφή και η ελικοειδής διάταξη παραπέμπει στην αέναη επανάληψη ενός θέματος σύμφωνα με μια καθορισμένη τάξη. Οι κλίμακες ενώνουν διαφορετικά επίπεδα, συνδέουν κόσμους μη συμβατούς πάντα μεταξύ τους, προεκτείνουν το χώρο. Μέσα από τη φαινομενική ακινησία των έργων και την απομόνωσή τους στη φωτεινή νησίδα που δημιουργείται γύρω τους υποβάλλεται η κίνηση και η επικοινωνία, καθώς οι σκάλες επιβάλλουν μέσα από ένα ρυθμό την κυκλοφορία του βλέμματος και της σκέψης. Τα αντικείμενα υπάρχουν καθεαυτά αλλά και σε συνάρτηση με τα άλλα, ενώ ο χώρος βιώνεται μέσα από ένα πολύπλοκο πλέγμα σχέσεων. Συγχρόνως κάτω από την ορθολογικά οργανωμένη μορφή υποβάλλονται νύξεις για την αναγωγή των πραγμάτων σε ένα υπερβατικό επίπεδο, παράλληλα με την επίσης υπαινικτική αναφορά σε βιωματικές καταστάσεις. Το κρεβάτι, το εικονοστάσι και η κλίμακα εμπεριέχουν ως αντικείμενα αυτές τις νοηματοδοτήσεις, που γίνονται εντονότερες με την αυστηρότητα των κατασκευαστικών στοιχείων, τη χρωματική αφαίρεση και την ιδιαίτερη χρήση του φωτός.

Η βίωση του χώρου, η ταυτότητα των πραγμάτων και η διαδικασία της δημιουργίας με βάση τη δομή είναι τα θέματα που ερευνά με το έργο του ο Σωτήρης Λιούκρας, ακολουθώντας βασικούς προβληματισμούς των τάσεων της σύγχρονης τέχνης.

Ζωή Γοδόση, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης

Από τον κατάλογο της έκθεσης στο Γενί Τζαμί 2002